ÑoïcTaùc Phaåm Môùi cuûa Ngoâ Theá Vinh:
“CÖÛU LONG CAÏN DOØNG,
BIEÅN ÑOÂNG DAÄY SOÙNG”
LTS: Ñoã Haûi Minh laø moät caây vieát quen
thuoäc treân baùo Baùch Khoa tröôùc 1975, chuyeân khaûo veà lòch söû vaø vaên minh
Chaøm. Seõ xuaát baûn nay mai: “Daân Toäc Champa: Haønh trình Tìm veà Coäi
Nguoàn”. Xuaát thaân Hoïc Vieän Quoác Gia Haønh Chaùnh vaø toát nghieäp M.A.
Ñaïi Hoïc Kansas, Hoa Kyø. Lôùn leân ôû
mieät Haäu Giang Chaâu Ñoác neân raát am töôøng veà heä sinh thaùi Ñoàng Baèng
Soâng Cöûu Long.
Trong nhieàu thaäp
nieân tröôùc ñaây, ngöôøi daân vuøng chaâu thoå soâng Cöûu Long, töùc Mekong,
ñaõ quen soáng vôùi naïn ngaäp luït haøng naêm nhö laø moät hieän töôïng thieân
nhieân ñeán ñeàu ñaën theo chu kyø, neân nhaø cöûa doïc hai beân soâng raïch
thöôøng caát theo kieåu nhaø saøn, vaø chieàu cao cuûa caùc caây coät saøn
thöôøng ñöôïc tính toaùn vöøa cho khoâng ngaäp luït neàn nhaø. Chæ tröø nhöõng naêm Thìn thì haàu nhö ñaõ
thaønh thoâng leä, möïc nöôùc daâng cao hôn, nhaø nhaø ñeàu saün saøng soáng
nhöõng ngaøy nöôùc ngaäp saøn, phaûi keâ cao giöôøng leân ñeå nguû, chôø ñeán
ngaøy möïc nöôùc haï xuoáng (ngöôøi ñòa phöông goïi laø “nöôùc giöït”)û gia
ñình con caùi môùi trôû laïi neàn neáp sanh hoaït bình thöôøng. Do ñoù, taïi vuøng chaâu thoå soâng Mekong,
giôùi bình daân thöôøng quen vaø bình tónh soáng vaø chòu ñöïng vôùi caùi goïi
laø “muøa nöôùc leân” thay vì “muøa luõû luït” nhö ôû mieàn Baéc hoaëc mieàn
Trung, nhö ñöôïc phoå bieán sau naøy.
Daáu hieäu baùo muøa nöôùc leân taïi vuøng
chaâu thoå soâng Mekong chuû yeáu laø vaøo khoaûng thaùng 8 aâm lòch, töøng
gieà luïc bình hoaëc rau muoáng, ñoâi khi choaùn caû chieàu roäng con soâng,
nguyeân töø caùc caùnh ñoàng treân ñaát Cam Boát bò nöôùc ngaäp, troùc goác,
noái ñuoâi nhau troâi chaät soâng theo doøng nöôùc xuoáng ñeán phaàn ñaát Vieät
Nam. Möïc nöôùc töø töø daâng cao roài
traøn qua caùc bôø soâng raïch, laøm ngaäp caùc caùnh ñoàng, cho neân vuøng
chaâu thoå coù loaïi luùa saï, taêng tröôûng theo möïc nöôùc daâng cao coù khi
ñeán 7, 8 thöôùc, vaø khi nöôùc giöït khoâ raùo, thaân caây luùa naèm raïp mình
treân ñaát chôø gaët.
Ñeå tieát giaûm aùp löïc nöôùc ñoå xuoáng,
ngöôøi ta ñaõ ñaøo moät heä thoáng kinh chaèng chòt taïi vuøng chaâu thoå soâng
Mekong ñoàng thôøi khai thaùc taùc duïng röûa pheøn cho vuøng ñaát môùi ñeå
canh taùc.
Ñeán muøa nöôùc leân, ngöôøi ta phaûi canh
chöøng ño möïc nöôùc haèng giôø ñeå baùo ñoäng kòp thôøi khi möïc nöôùc vöôït
quaù möùc bình thöôøng caùc naêm tröôùc. Khi aùp löïc nöôùc töø thöôïng nguoàn
bôùt ñi, thì möïc nöôùc lieàn ñöùng laïi vaø haï xuoáng raát nhanh cho neân
trong bình daân goïi laø “nöôùc giöït” Ngöôøi ta noùi nöôùc giöït, vì möïc
nöôùc haï xuoáng troâng thaáy roõ töøng phuùt töøng giôø.
Nöôùc leân vaø nöôùc giöït, tuy nhieân,
khoâng dieãn ra ñoàng ñeàu cuøng moät luùc.
Treân doøng nöôùc cuoàn cuoän chaûy ra caùc cöûa bieån, heã ôû vuøng
Chaâu Ñoác nöôùc giöït xuoáng thì vuøng Caàn Thô, Vónh Long, v.v. ôû haï löu
nöôùc laïi baét ñaàu daâng leân, ngaäp traøn bôø, traøn ñoàng, roài cuõng laïi
haï xuoáng, gioáng nhö hieän töôïng xaûy ra trong bình thoâng nhau.
Cuøng vôùi con nöôùc ñuïc ngaàu mang theo
phuø sa, caùc loaïi caù loäi theo vaøo ruoäng ñoàng ñeû tröùng, cho ñeán thôøi
kyø nöôùc giöït thì loaïi nöôùc coû vaøng xaäm töø trong ñoàng ruoäng chaûy ra,
voâ soá caù con luùc nhuùc töøng ñaøn, nhöùt laø loaïi caù linh, theo nhau uøa
traøn trôû ra caùc kinh raïch ñeå ra soâng lôùn, cho neân doïc theo caùc kinh
raïch naøy, ngöôøi ta ñoùng ñaùy baét caù, coù thôøi ñieåm caù roä, löôùi
khoâng chòu noåi phaûi giôû leân thaû cho ñi bôùt; baèng khoâng thì seõ bò
luûng löôùi.
Vôùi muøa nöôùc leân vaø muøa nöôùc giöït nhö
vaäy, heä sinh thaùi vuøng chaâu thoå soâng Cöûu Long ñöôïc caân baèng moät
caùch töï nhieân, vaø heã naêm naøo möïc nöôùc daâng leân cao quaù möùc bình
thöôøng thì ngöôøi daân thöôøng ñôn giaûn nghó laø do thieân tai ngoaøi taàm
voùi cuûa con ngöôøi.
Hieän töôïng caân baèng sinh thaùi töï
nhieân ñoù khoâng coøn nöõa, töø khi daân soá vuøng Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long
taêng cao do vieäc thieát laäp caùc khu ñònh cö tieáp ñoùn daân caùc vuøng
khaùc ñeán sanh soáng, nhieàu nôi ñaép bôø ngaên giöõ nöôùc troàng luùa ngaén
ngaøy gia taêng saûn löôïng. Ngaøy xöa,
caùc theá heä tieàn nhaân ñeán laäp nghieäp thöôøng choïn caùc khu ñaát goø,
taïi Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long, goïi laø “ñaát gioàng”, neân ñeán muøa nöôùc
leân, caùc caùnh ñoàng baùt ngaùt coø bay thaúng caùnh bieán thaønh bieån nöôùc
meânh moâng, thì ñaát gioàng naøy vaãn laø caùc khu an toaøn cho ngöôøi daân
vaø caû cho caùc loaøi raén. Ngöôïc
laïi, trong vaøi thaäp nieân qua, caùc khu ñònh cö môùi thöôøng chæ nhaèm vaøo
caùc vuøng ñaát coù ñieàu kieän cho ñoàng baøo canh taùc, neân khi ñeán muøa
nöôùc daâng leân, coù nôi phaûi ngaäp saâu xuoáng caû 2, 3 thöôùc nöôùc, neân
caùi maø giôùi bình daân thöôøng quen goïi laø “thieân tai” haún nhieân phaûi
naëng neà vaø taùc haïi nhieàu hôn. Ngoaøi ra, ñieàu maø caùc nhaø moâi tröôøng
hoïc ñaõ lôùn tieáng keâu gaøo nhieàu nhaát trong nhöõng naêm gaàn ñaây laø
naïn chaët caây phaù röøng böøa baõi; nhöõng röøng caây xanh um töø xöa mang
chöùc naêng giöõ laïi trong loøng ñaát moät löôïng nöôùc quan troïng ôû caùc
ñaàu nguoàn thì nay khoâng coøn nöõa hoaëc ñaõ bieán thaønh quaù löa thöa, neân
nöôùc möa xuoáng thì cöù thaúng chaûy ra, laøm taêng khoái löôïng nöôùc ngoaøi
doøng soâng vaø haún nhieân möïc nöôùc soâng phaûi daâng cao khi möa nhieàu ôû
thöôïng nguoàn.
Cöûu Long
Caïn Doøng,
moät
nghòch lyù?
Nhaø vaên Ngoâ Theá
Vinh vöøa cho ra ñôøi moät taùc phaåm môùi nhan ñeà khaù haáp daãn: “Cöûu Long
Caïïn Doøng, Bieån Ñoâng Daäy Soùng” do Nhaø Xuaát Baûn Vaên Ngheä aán haønh,
ñaõ ñöôïc caùc giôùi thaân höõu, nhöùt laø Nhoùm Baïn Soâng Cöûu Long tieáp
ñoùn vôùi raát nhieàu phaán khôûi nhö laø moät ñoùng goùp lôùn cho sanh hoaït
baûo veä moâi tröôøng.
Nhöng moät caâu hoûi coù theå ñöôïc neâu
leân ngay laø lieäu nhan ñeà taùc phaåm nhö coù tieàm aån moät caùi gì nghòch
lyù hay khoâng? Bôûi leõ moät ñaøng,
möïc nöôùc oà aït daâng cao vaø doøng nöôùc soâng Mekong chaûy sieát töø Cam
Boát xuoáng phaàn ñaát Vieät Nam, trong cuoái thaùng 9 vaø ñaàu thaùng 10 naêm
2000 vöøa qua ñaõ laøm cuoán troâi nhieàu nhaø cöûa keå caû caùc nhaø saøn doïc
theo caùc kinh raïch, ñaõ gaây cheát hôn 300 nhaân maïng, caùc coäng ñoàng
ngöôøi Vieät haûi ngoaïi, theo tinh thaàn töông thaân töông trôï giöõa ñoàng
baøo ruoät thòt, ñang vaát vaû vaø tích cöïc toå chöùc quyeân goùp cöùu trôï,
taùc phaåm cuûa Ngoâ theá Vinh laïi neâu leân söï caïn doøng, coù nghóa laø
doøng Cöûu Long khoâng coøn nöôùc chaûy nöõa, thì nghóa laø sao?
Söï thöïc, naïn ngaäp luït khieán nöôùc
traøn bôø, traøn ñoàng taïi Ñoàng baèng Soâng Cöûu Long do löôïng nöôùc doàn
daäp töø treân thöôïng nguoàn ñoå xuoáng laø moät hieän töôïng xaûy ra haøng
naêm theo chu kyø nhöùt ñònh, vaø keùo daøi trong moät thôøi gian moät hai
thaùng laø cuøng. Trong tröôøng kyø,
traùi laïi, khoâng phaûi chæ laø vaán ñeà traøn ngaäp nöôùc nöõa, maø laø vaán
ñeà möïc nöôùc doøng soâng Mekong coù khuynh höôùng ngaøy caøng haï xuoáng, seõ
ñöa daãn ñeán nguy cô caïn kieät, moät nguy cô taùc haïi quy moâ khoù löôøng,
khoù maø chaän ñöùng ñöôïc, vaø giaûi phaùp khoâng coøn coù theå laø tích cöïc
quyeân goùp cöùu trôï nhöùt thôøi nöõa.
Khuynh höôùng caïïn kieät nöôùc, tröôùc
maét, sau nhöõng ngaøy nöôùc traøn ñoàng theo chu kyø haøng naêm, ñaõ ñöôïc
caùc nhaø khoa hoïc ghi nhaän ôû hieän töôïng vuøng nöôùc nhieãm maën töø caùc
cöûa Soâng Tieàn Soâng Haäu ñang ngaøy
caøng laán saâu vaøo noäi ñòa, vaø daáu hieäu laø caùc loaïi caù chuyeân soáng
vuøng nöôùc lôï ñaõ baét ñaàu ñöôïc phaùt hieän ôû moät soá vuøng tröôùc chæ
coù caùc loaïi caù nöôùc ngoït sanh soáng.
Naïn nhieãm maën khoâng nhöõng chæ dieãn ra taïi caùc doøng soâng maø
coøn thaám vaøo loøng ñaát khieán caùc gieáng nöôùc ngoït ñaøo trong caùc vuøng
saâu beân trong cuõng seõ khoâng coøn söû duïng ñöôïc. Treân caùc vuøng nöôùc nhieãm maën haún
nhieân seõ khoâng coøn caùc gioáng luùa truyeàn thoáng nöõa, vaø ñieàu tai haïi
ñang ñe doïa trong töông lai laø cho
ñeán nay, chöa coù moät gioáng luùa naøo ñöôïc taïo ñöôïc trong caùc phoøng thí
nghieäm coù theå thích öùng vôùi vuøng ñaát nhieãm maën caû. Nhö vaäy, lieäu Vieät Nam coù theå coøn giöõ
ñöôïc saûn löôïng gaïïo xuaát caûng vaøo haøng nhì theá giôùi nhö hieän nay hay
khoâng? Vaø trong laâu daøi, neáu tình
hình xaáu ñi hôn nöõa, lieäu ngöôøi daân Vieät trong nöôùc seõ coøn ñuû gaïo
ñeå aên hay khoâng? Ñoù laø nhöõng caâu
hoûi chuû yeáu maø taùc giaû vôùi moät thuû thuaät vaên phaùp kyø dieäu ñaõ
laàn ñöa ngöôøi ñoïc phaûi quan taâm tìm hieåu theâm.
Nguyeân nhaân hieän töôïng caïn doøng cuûa
soâng Mekong coù theå ñöôïc tìm thaáy tröôùc maét khoâng phaûi trong thieân
tai, maø trong chính taùc ñoäng cuûa con ngöôøi. Ñeå tranh thuû ngoi leân, moãi nöôùc naèm treân doøng chaûy cuûa
soâng Mekong - taát caû ñeàu laø nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån - ñeàu cuøng
muoán laøm sao töï saûn xuaát nhieàu naêng löôïng chöøng naøo hay chöøng naáy,
ñeå söû duïng vaøo coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá trong ñoù, neàn kyõ ngheä
ñöôïc ñaët öu tieân haøng ñaàu. Giaác
mô phaùt trieån naøy ñaõ vaø ñang thuùc ñaåy caùc nöôùc naèm treân doøng chaûy
cuûa soâng Mekong ñua nhau hình thaønh caùc döï aùn thieát laäp vaø xaây döïng
nhöõng ñaäp nöôùc, laép ñaët caùc nhaø maùy thuûy ñieän, taïo ra nguoàn naêng
löôïng than traéng, nguoàn naêng löôïng giaù reû neân töông ñoái haáp daãn do
khoâng leä thuoäc vaøo vieäc nhaäp caûng daàu töø caùc nöôùc ngoaøi hao toán
ngoaïi teä.
Theo coâng phaùp quoác teá, giöõa caùc
nöôùc coù laõnh thoå lieàn nhau ñeàu coù phaân ñònh bieân giôùi quoác gia baét
buoäc coâng daân vaø haøng hoùa töø nöôùc naøy sang nöôùc kia phaûi tuaân theo
moät soá ñieàu kieän; rieâng veà nöôùc treân con soâng thì cöù theo doøng maø
chaûy xuoâi chôù khoâng coù gì haïn cheá caû.
Tuy nhieân, töø khi kyõ thuaät thieát laäp caùc ñaäp nöôùc ñöôïc thöïc
hieän, ñoøi hoûi phaûi ngaên vaø chuyeån doøng soâng ñeå ñöa nöôùc vaøo caùc
hoà chöùa döï tröõ khoång loà, ñöôïc tính toaùn ñeàu ñaën thaùo ra theo löôïng
hoaïch ñònh, duøng vaän haønh caùc turbin khoång loà laøm ra ñieän.
Haäu quaû tröôùc maét cuûa coâng cuoäc
chuyeån doøng ñeå döï tröõ löôïng nöôùc cho rieâng quoác gia mình, haún nhieân,
chaúng nhöõng laøm bieán ñoåi doøng chaûy thieân nhieân maø coøn laøm giaûm
khoái löôïng nöôùc chaûy xuoâi doøng bình thöôøng töø thöôïng nguoàn ra bieån
caû nhö töø bao theá kyû nay. Veà maët
naøy, ai cuõng roõ, Trung Quoác laø nöôùc coù lôïi theá hôn caû do laõnh thoå
naèm ôû vò trí ñaàu nguoàn cuûa soâng Mekong, vaø treân thöïc teá, Trung Quoác,
töø vaøi thaäp nieân qua, ñaõ trieät ñeå khai thaùc vò trí toái thuaän lôïi
cuûa mình ñeå xaây döïng moät loaït caùc con ñaäp baäc theàm, baát keå quyeàn
lôïi cuûa caùc nöôùc ôû haï löu. Keá
tieáp, theo thöù töï, caùc nöôùc Mieán Ñieän, Thaùi Lan, Laøo roài Cam Boát,
vaø Vieät Nam laø nöôùc naèm ôû cuoái nguoàn haún nhieân phaûi chòu thieät hôn
caû.
Theo nhöõng ñieàu trình baøy treân, söï ra ñôøi cuûa taùc phaåm “Cöûu Long Caïn
Doøng, Bieån Ñoâng Daäy Soùng” thoaït nhaän thì thaáy hình nhö laø moät nghòch
lyù, tröôùc naïn luõ luït hoaønh haønh taïi vuøng chaâu thoå soâng Cöûu Long,
daáy leân nhöõng phong traøo raàm roä cöùu luït trong caùc coäng ñoàng ngöôøi
Vieät haûi ngoaïi. Nhöng khi ñaët vaán
ñeà doøng soâng Mekong trong moät boái caûnh quy moâ toaøn vuøng vaø trong laâu
daøi coù nguy cô caïn kieät, thì taùc phaåm, noùi chung, phaûn aùnh moät noã
löïc thu huùt moïi ngöôøi quan taâm ñeán moät ngaøy mai, xaây döïng moät vieãn
töôïng ñuùng ñaén veà ñòa lyù chaùnh trò hoïc (geopolitics) môû roäng taàm nhìn
mang tính chieán löôïc soi saùng tieàm naêng khaû duïng cuøng nhöõng maët haïn
cheá, nhöùt laø cuûa caùc nöôùc naèm ôû haï löu, trong vieäc khai thaùc nguoàn
nöôùc soâng Mekong phuïc vuï phaùt trieån kinh teá, tröôùc chaùnh saùch ngaïo maïn nöôùc lôùn cuûa Trung Quoác ôû
treân thöôïng nguoàn.
Cöûu Long
caïn Doøng,
Trong boái caûnh keå treân vaø
qua caùch trình baøy, ngöôøi ñoïc coù theå nhaän ra ngay, taùc phaåm “Cöûu Long Caïn Doøng, Bieån Ñoâng Daäy
Soùng”, daøy 646 trang, khoâng phaûi
laø taùc phaåm thuoäc daïng tieåu thuyeát hay truyeän nhö “Maây Baõo”, “Boùng
Ñeâm”, Gioù Muøa”, “Voøng Ñai Xanh”, “Maët Traän ÔÛ Saøi Goøn” ñaõ xuaát baûn
tröôùc ñaây, nguyeân ñaõ taïo neân moät theá ñöùng vöõng chaéc ñöôïc neå troïng
cho Ngoâ Theá Vinh trong vaên giôùi trong nhöõng naêm qua.
Veà caáu truùc, saùch ñöôïc phaân chia thaønh 23 chöông coïng
theâm nhöõng trang “Lôøi Daãn Nhaäp”, moät phaàn Phuï luïc veà “Kyù Hoïa Ñoaøn
Thaùm Hieåm Soâng Mekong 1866-1873”, vaø ñoaïn “Thay Lôøi Keát” ôû nhöõng trang
cuoái cuøng.
ÔÛ cuoái ñoaïn “Daãn Nhaäp”, taùc giaû ghi “Caø Mau Naêm Caên
11/99”, thoaït nhaän, coù theå laøm ngöôøi ñoïc khoâng am töôøng, hieåu laàm,
cho laø taùc phaåm xuaát xöù töø trong nöôùc.
Thöïc söï, ñòa danh Caø Mau - Naêm Caên chæ phaûn aùnh quaù trình hình
thaønh taùc phaåm bao goàm caû chuyeán ñi khaûo saùt thöïc ñòa taän trong
nöôùc theå hieän qua nhöõng hình aûnh
raát phong phuù, soáng ñoäng in ôû sau moãi chöông saùch, beân caïnh nhöõng
hình aûnh cuûa nhöõng thôøi xa xöa noùi leân nhöõng cuoäc tra cöùu tö lieäu
raát coâng phu, ñoøi hoûi nhieàu thôøi gian vaät chaát, ghi laïi nhöõng nguoàn
tham khaûo vaãn töôûng ñaõ bò doøng thôøi gian choân saâu vaøo queân laõng.
Ñeå tieän cho ngöôøi ñoïc theo doõi vaø vò trí hoùa caùc söï
kieän lòch söû veà con soâng Mekong, ngay ôû phaàn ñaàu, taùc giaû ñaõ caån
thaän laäp ra baûng keâ caùc nieân bieåu traûi roäng qua 7 quoác gia, töø theá
kyû thöù I maõi ñeán naêm 2000 laø naêm hoaøn thaønh caây caàu Myõ Thuaän baéc qua Soâng Tieàn, gôïi leân moät taàm
nhìn khoaùng ñaït, bao quaùt chôù khoâng nhöùt thieát giôùi haïn trong moät
khung ñòa lyù thu heïp ôû moät ñòa phöông.
Taùc phaåm “Cöûu Long Caïn Doøng, Bieån Ñoâng Daäy Soùng”
ñöôïc hình thaønh theo moät theå taøi khaù lyù thuù vaø ñoäc ñaùo. Theo giaûi
baøy cuûa Ngoâ Theá Vinh trong Lôøi Daãn Nhaäp, thì “ñaây khoâng thuaàn tuùy
laø moät cuoán ‘tieåu thuyeát – fiction’ ñöôïc hieåu nhö laø moät saûn phaåm
cuûa töôûng töôïng, nhöng laø daïng “döõ kieän tieåu thuyeát – faction: fact
& fiction” vôùi moät soá nhaân vaät
vaên hoïc vaø phaàn döï phoùng laø hö caáu ñeå cuøng vôùi ngöôøi ñoïc ñi tôùi
nhöõng vuøng ñaát, nôi coù con soâng Mekong huøng vó chaûy qua...”
Moâ thöùc döõ kieän tieåu thuyeát laø moät saùng taïo ñoäc
ñaùo, duy nhöùt, cuûa nhaø vaên Ngoâ Theá Vinh, chaéc chaén seõ ñöôïc ñoùn
nhaän moät soá tranh luaän, môû ra nhöõng cuoäc trao ñoåi seõ raát lyù thuù
trong vaên hoïc sau naøy.
Hình nhö duïng yù cuûa
taùc giaû, chuû yeáu nhaèm khôi leân vaán ñeà töø chi tieát taïo neân moät
khung lyù luaän, ñöa ngöôøi ñoïc vaøo moät soá tình huoáng phaûi suy nghó,
phaûi quan taâm ñeán moät chuû ñeà bao quaùt lôùn lao hôn bao truøm toaøn boä
taùc phaåm: doøng soâng Mekong döôùi taùc ñoäng tai haïi cuûa caùc coâng trình
thuûy ñieän, moãi nöôùc döïa vaøo chuû quyeàn quoác gia cöù tuøy tieän xaây
döïng, haàu heát chæ taäp chuù vaøo saûn löôïng ñieän naêng, xem nheï hoaëc xem
nhö khoâng coù caùc taùc haïi laâu daøi veà moâi sinh, nhöõng teä traïng veà
moïi maët maø ngöôøi daân trong vuøng phaûi gaùnh chòu. Ngoâ Theá Vinh khoâng ñoùng khung vaán ñeà
trong noäi vi moät nöôùc, maø coøn caûnh giaùc veà caùc taùc haïi cuûa tieáp
caän theo loái kheùp kín ñoùng cöûa ruùt caàu naøy. Ngoaøi ra, Ngoâ Theá Vinh
coøn laøm hieän roõ moái ñe doïa coá höõu cuûa nöôùc lôùn Trung Quoác ôû ñaàu
nguoàn ñang laïnh luøng haønh ñoäng khoáng cheá caùc nöôùc ôû haï löu, veà maët
söû duïng löôïng nöôùc, veà caùc chaát thaûi kyõ ngheä aâm thaàm chaûy xuoáng
töø tænh Vaân Nam nôi thöôïng nguoàn...
Moãi chöông saùch ñöôïc ñaët teân ñoâi khi nghe raát thi vò
nheï nhaøng nhöng thöïc chaátï laø khai trieån moät ñeà taøi gôïi leân cho
ngöôøi ñoïc raát nhieàu xuùc caûm pheâ phaùn gay gaét. Chaúng haïn nhö Chöông XIV ghi laø “Chuyeán
Taøu Lôõ Treân Soâng Mekong Vaø Con Caù Ñuoái Trong Tænh Ñoàng Thaùp”, thöïc
söï noäi dung laø vaïch traàn moät caùch thaám thía thaùi ñoä thieån caän cuûa
nhöõng vieân chöùc chaùnh quyeàn Coäng Saûn
coù traùch nhieäm ñaõ khoâng caáp pheùp cho nhaø thaùm hieåm bieån saâu
ngöôøi Phaùp, haàu nhö ñoäc nhaát voâ nhò, noåi tieáng treân theá giôùi laø
Jacques-Yves Cousteau, xin mang chieác taøu ngaàm thaùm hieåm tyù hon Calypso
ñi ngöôïc doøng Mekong thu thaäp döõ kieän khoa hoïc. Jacques-Yves Cousteau nay
ñaõ qua ñôøi neân Vieät Nam ñaõ maát ñi cô hoäi baèng vaøng ñeå boå sung phaàn
hieåu bieát khoa hoïc voán ñaõ ngheøo naøn veà heä sinh thaùi con soâng Mekong!
Chöông XXII mang teân “Tìm Veà Phöông
Ñoâng Ñòa Ñaøng Laïi Ñaùnh Maát” kheâu gôïi oùc toø moø cuûa ngöôøi ñoïc, ñeå laàn theo caùc trang saùch,
töø töø phaùt hieän ra ñòa ñaøng chính laø neàn vaên hoùa coå thôøi Ñoâng Nam AÙ,
vôùi nhöõng döõ kieän môùi ñöôïc khaùm phaù gaàn ñaây, nhöõng khu röøng möa treân Cam Boát, heä
thoáng thuûy lôïi vaø giao thoâng treân vuøng OÁc Eo chaâu thoå soâng Mekong.
Töø chöông naøy sang chöông khaùc, taùc
giaû ñaõ laàn ñöa ngöôøi ñoïc ñi qua caùc vuøng ñaát caùc neàn vaên minh nhöõng nôi con soâng Mekong chaûy qua, baét
ñaàu töø vuøng ñaàu nguoàn ôû Taây Taïng roài sang Vaân Nam Mieán Ñieän, qua
Thaùi Lan, di chuyeån qua Khu Tam Giaùc Vaøng vaø laõnh thoå Laøo vôùi Caùnh
Ñoàng Chum. Töø nhöõng ngaøy ôû
Singapore, taùc giaû ñaõ ñöa ngöôøi ñoïc veà ñaát Cam Boát vôùi Caùnh Ñoàng
Cheát thôøi Pol Pot, roài môùi quay veà vôùi vuøng ñaát meï Vieät Nam khoán
khoå, ñeán Beán Tre, Caùi Beø, ñeán
vuøng Traøm Chim Tam Noâng ñaàm laày roài, roài trôû qua ñaát Laøo, Cam Boát,
ñi vaøo vuøng Bieån Hoà Tonleù Sap kyø thuù, roài laïi quay trôû veà Nam Vieät
Nam... Moãi chöông laø moät ñeà taøi ñöôïc neâu leân vaø phaân tích theo nhöõng
goùc caïnh tieáp caän voâ cuøng phong phuù vaø ña daïng, khoâng chöông naøo
gioáng chöông naøo caû. Tuy khaùc nhau
veà tình tieát, nhöng giöõa caùc chöông, nhö taùc giaû ñaõ trình baøy, ñöôïc
gaén lieàn baèng moät doøng tö töôûng nhaát quaùn, veõ leân nhöõng böùc tranh thöôøng laø ñen toái ñeø naëng leân
doøng soâng Mekong do thaûm traïng caùc nöôùc ñua nhau thöïc hieän caùc coâng
trình xaây döïng ñaäp vaän haønh caùc nhaø maùy thuûy ñieän, chaën giöõ nöôùc vaø laøm oâ nhieãm löôïng nöôùc töø
thöôïng nguoàn.
Trong quaù trình trieån khai noäi dung
töøng chöông, taùc giaû thöôøng taän duïng cô hoäi cung öùng nhöõng döõ kieän
vaø thoâng tin quyù baùu, ñöôïc minh hoïa baèng caùc hình aûnh soáng ñoäng cuûa
nhieàu thaäp nieân tröôùc veà lòch söû, veà vaên hoùa hoaëc vaên minh coå thôøi
ôû ñòa phöông, nhö Phuø Nam, OÁc Eo,
Champa, Taây Taïng... Qua caùc trang
saùch vaø haàu nhö ñaõ thaønh moät quaùn tính coù theå nhaän thaáy roõ, khoâng
ñeà caäp thì thoâi, nhöng heã ñi vaøo moät vaán ñeà naøo, Ngoâ Theá Vinh haàu
nhö ñi vaøo raát saâu, cung öùng raát nhieàu döõ kieän, nhieàu baèng
chöùng lyù thuù, thuùc ñaåy ngöôøi ñoïc
caøng ñoïc caøng thích thuù, ñeán moät ñoaïn naøo ñoù, coù theå nhö “queân
ñöôøng veà”. Tuy nhieân, trong luùc
tieán tôùi say meâ nhö vaäy, vaø coù khi ñaõ thaáy vöøa ñuû lieàu löôïng, Ngoâ
Theá Vinh, ôû nhieàu ñoaïn saùch,coù theå
ñoät ngoät beû tay laùi sang lane chôùp nhoaùng chuyeån sang moät vaán
ñeà khaùc khoâng coù chuùt bòn ròn naøo caû. Trong moät phuùt giaây naøo ñoù,
ngöôøi ñoïc baát ngôø bò caûm thaáy nhö huït haãng, chôùi vôùi ñi vaøo moät vaán
ñeà khaùc. Vaø moãi laàn nhö vaäy,
ngöôøi ñoïc khoâng theå laøm gì khaùc hôn laø töø töø laät ngöôïc laïi caùc
trang ñaõ qua, ñeå heä thoáng hoùa laïi noäi dung, tröôùc khi thöôûng thöùc
tieáp caùc trang saùch. Chöøng ñoù,
ngöôøi ñoïc môùi caûm thaáy ñöôïc buùt phaùp ñieâu luyeän cuûa taùc giaû vaø
xaùc ñònh roõ, taùc phaåm “Cöûu Long Caïn Doøng, Bieån Ñoâng Daäy Soùng” ñuùng
nhö ñöôïc ghi nhaän laø “ñaày aép tö lieäu” coù giaù trò lòch söû vaø caû giaùo
duïc nöõa, khoâng theå ñoïc phôn phôùt ñeå thöôûng thöùc nhö laø moät quyeån
tieåûu thuyeát bình thöôøng ñöôïc.
Chính trong nhöõng ñieàu kieän keå
treân, môùi noåi baät leân vaø nhö in saâu vaøo taâm trí ngöôøi ñoïc nhöõng söï
kieän lòch söû cuûa moät thôøi xa xöa maø ngöôøi ta khoâng theå queân ñöôïc veà
con soâng Mekong, chaúng haïn nhö thoâng tin veà chuyeán ñi thaùm hieåm cuûa
Francis Garnier, Doudard de Lagreùe ngöôïc doøng soâng Mekong ñeå tìm thuûy loä
giao thöông töø Saøi Goøn sang Trung Hoa; veà soá phaän tieâu vong cuûa loaïi
caù hieám Pla Beuk, Dolphin treân doøng soâng Mekong... Thoâng tin lyù thuù nhöùt coù leõ laø maëc
daàu con soâng Mekong ñöôïc veõ treân moïi baûn ñoà theá giôùi, nhöng chæ môùi
ñaây thoâi, chæ vaøo naêm 1994, ngöôøi
ta môùi chaùnh thöùc xaùc ñònh ñöôïc toïa ñoä chính xaùc ñieåm khôûi nguoàn
cuûa soâng Mekong nôi moät ñòa ñieåm hoang vaéng nhöùt cuûa cao nguyeân Trung
AÙ.
Nhö teân taùc phaåm ñaõ phaân ñònh, roõ
raøng coù hai veá chuû yeáu ñöôïc ñeà ra ôû ñaây. Veá “Cöûu Long Caïn
Doøng” laø tieáng keâu caûnh giaùc veà nguy cô xaûy ñeán trong moät töông lai
gaàn keà cho doøng soâng Mekong khi
moãi quoác gia naèm treân doøng soâng chæ nhaèm nhu caàu phaùt trieån
nguoàn thuûy ñieän cöù tieáp tuïc xaây döïng ñaäp, khoâng cöùu xeùt ñuùng möùc
caùc haäu quaû tai haïi veà moâi sinh cho daân chuùng trong vuøng vaø caû daân
chuùng caùc quoác gia ôû vuøng haï löu.
Ngoâ Theá Vinh ñöùng treân quan ñieåm moâi
sinh, neân neâu vaán ñeà naëng veà khía caïnh nhaân baûn, ñoøi hoûi nhöõng
nguoàn lôïi kinh teá, treân caáp baäc quoác gia, thu thaäp ñöôïc do caùc con
ñaäp khoâng theå hy sinh quaù ñaùng veà nhöõng ñieàu kieän soáng bình thöôøng
cuûa ngöôøi daân trong vuøng ñöôïc.
Nhaân dòp naøy, taùc giaû ñaõ thaúng
thaén veùn leân böùc maøn huyeàn thoaïi laâu ñôøi cuûa caùc ñònh cheá quoác teá
chuyeân traùch taøi trôï caùc döï aùn phaùt trieån, cuï theå laø Ngaân Haøng
Theá Giôùi – World Bank, Ngaân haøng Phaùt Trieån AÙ Chaâu _ Asian Development
Bank , thöôøng thaáy thuaän lôïi hôn khi hôïp taùc vôùi caùc chaùnh quyeàn ñoäc
taøi ñòa phöông, vieän leõ caùc chaùnh quyeàn naøy coù ñuû ñieàu kieän duy trì
oån ñònh chaùnh trò caàn thieát ñeå tieáùn haønh caùc döï aùn xaây ñaäp, luoân
luoân ñoøi hoûi phaûi toå chöùc di chuyeån daân chuùng soáng trong vuøng bò
choân saâu döôùi khoái nöôùc döï tröõ ôû caùc hoà chöùa.
Trong vaán ñeà doøng soâng Mekong, moät
nöôùc Trung Hoa to lôùn ñang ngöï trò ôû thöôïng nguoàn, ñoäc quyeàn naém theá
thöôïng phong, laëng leõ xaây döïng haøng loïat ñaäp thuûy ñieän baäc theàm,
bieán caùc ñoaïn doøng soâng Mekong thaønh oâ nhieãm quaù möùc do chaát thaûi
cuûa caùc nhaø maùy kyõ ngheä naèm doïc theo bôø soâng, maø khoâng coù moät
bieän phaùp xöû lyù naøo caû; Vieät Nam
vaø Cam Boát laø caùc nöôùc naèm döôùi vuøng haï löu haún nhieân seõ phaûi laõnh
ñuû caùc haäu quaû oâ nhieãm naøy.
Ñeå ñöôïc töï do haønh ñoäng cho quyeàn
lôïi rieâng mình, Trung Quoác luoân luoân neù traùnh, khoâng bao giôø muoán
thaønh hoäi vieân UÛy Hoäi Soâng Mekong, vaø ñaây coù theå laø moät phaùt hieän
kyø thuù cuûa taùc phaåm, ít ñöôïc dö luaän theá giôùi quan taâm: Trung Quoác
ñaõ cho phaù vôõ caùc khoái ñaù khoång loà ñeå taïo ra moät doøng soâng chaûy
xuoáng ñeán ñaát Laøo. Khuynh höôùng
baù quyeàn cuûa Trung Quoác ñaõ ñöôïc cuûng coá theâm do bôûi chuû tröông baønh
tröôùng laõnh thoå ôû vuøng Bieån Ñoâng ñöôïc taùc giaû phaân tích taïi chöông
XV laø chöông mang teân ñöôïc duøng laøm teân taùc phaåm: “Cöûu Long Caïn
Doøng, Bieån Ñoâng Daäy Soùng”, ñaëc bieät trieån khai veá thöù 2 cuûa teân
saùch (Bieån Ñoâng Daäy Soùng) haøm yù nhaéc ñeán bieán coá Hoaøng Sa (Paracel)
naêm 1974 vaø Tröôøng Sa (spratly) naêm 1988 – veát thöông haèn saâu khoù laønh
cuûa moïi ngöôøi daân Vieät - töø ñoù, ghi nhaän nhöõng khía caïnh cuûa chuû
tröông baù quyeàn cuûa Trung Quoác trong vuøng Ñoâng Nam AÙ. Trong boái caûnh ñaày ñe doïa veà laõnh
thoåù vaø laõnh haûi ngoaøi Bieån Ñoâng, nhaân vaät Hoä (trang 476) chaéc haún
ñaõ laøm nhieàu ngöôøi ñoïc baøng hoaøng khi khaúng ñònh: “Töø hôn moät thaäp
nieân qua, vieäc ñôn phöông chuyeân quyeát tieán haønh xaây chuoãi 7 con ñaäp
baäc theàm khoång loà Vaân Nam, treân
thöïc teá Trung Quoác ñaõ phaùt ñoäng moät cuoäc chieán tranh moâi sinh khoâng
tuyeân chieán vôùi 5 nöôùc nöôùc haï nguoàn soâng Mekong.” Nhöng ñoái laïi vaø gôïi nhôù tinh thaàn baát
khuaát cuûa moïi ngöôøi daân Vieät Nam, Ngoâ Theá Vinh ñaõ cho ghi ôû ñaàu
chöông caùc vaàn thô caûnh caùo baát huû cuûa Lyù Thöôøng Kieät: Nam quoác sôn
haø Nam ñeá cö, Tieät nhieân ñònh phaän
taïi thieân thö...
Nhö taùc giaû xaùc ñònh, caùc nhaân
vaät trong taùc phaåm ñeàu thuoäc phaàn hö caáu, nhöng loái xaây döïng hö caáu
cuûa Ngoâ Theá Vinh thöïc söï ñaõ taïo caûm giaùc nhö phaûng phaát ñaâu ñaây hình aûnh, phong caùch moät soá maãu nhaân
vaät coù thaät ngoaøi ñôøi. Ñoù laø
oâng Khaéc, moät nhaø baùo laõo thaønh, coäng taùc vôùi tôø baùo Myõ chuyeân
traùch caùc ñeà taøi veà Ñoâng Nam AÙ vaø Vieät Nam; Cao thuoäc Nhoùm Baïn Cöûu
Long thöôøng xuaát hieän nhieàu trong caùc chöông saùch, phaùt bieåu taàm nhìn
bao quaùt coù giaù trò chieán löôïc laâu daøi veà moâi sinh; Duy laø moät thanh nieân goác Baéc, lôùn
leân trong Nam, toát nghieäp Ñaïi hoïc Myõ, coù nhieàu coâng trình ñaêng ôû
taäp san y khoa noåi tieáng, beân caïnh coù Beù Tö, moät coâ gaùi thoâng minh
saâu saéc, nhöng raát chính chaén, ñöôïc Ngoâ Theá Vinh ñeäm theâm moät vaøi
neùt phaùc hoïa tình caûm vôùi Duy ñeå gaây chuùt thô moäng trong caâu chuyeän
doøng soâng Mekong...
Caùc nhaân vaät naøy taïo thaønh chaát
keát dính caùc söï kieän, ñöôïc gaén vaøo caùc vai troø daán thaân vì moâi
sinh, tham quan, tham döï caùc hoäi nghò, trao ñoåi... ñöôïc taùc giaû loàng
vaøo nhöõng phaùt bieåu saâu saéc, chöùng toû thaåm quyeàn trong laõnh vöïc
chuyeân moân coù lieân quan, khi thì
mang tính nhaän ñònh hoaëc quan ñieåm, khi thì pheâ phaùn caàn thieát ôû trong
caùc tình huoáng thích hôïp lieân quan ñeán doøng soâng Mekong. Nhöõng nhaän ñònh vaø pheâ phaùn naøy
thöôøng nheï nhaøng trong phong caùch lòch söï trí thöùc, nhöng khi caàn thì
cuõng raát khe khaét, chaúng haïn nhö ñoái vôùi cuoäc thaûm saùt quy moâ thôøi
Pol Pot, chuû tröông caùp duoàn thôøi Lon Nol ôû Cam Boát nhöõng maët tieâu
cöïc cuûa chaùnh saùch Ñoåi Môùi taïi Vieät Nam, haäu quaû tieâu ma cho Traøm
Chim vuøng Tam Noâng, moät soá loaøi vaät quyù hieám treân theá giôùi coù nguy
cô bò dieät chuûng... Ngoâ Theá Vinh cho thaáy ñaõ thaän troïng duy trì lieàu
löôïng vöøa phaûi ñeå nhöõng ngöôøi nhaát laø nhöõng chöùc quyeàn coù lieân quan vaãn coøn laéng tai nghe
ñöôïc vaø ñeå cho noäi dung thaåm thaáu moät caùch töø toán theo trình ñoä
hieåu bieát cuûa hoï.
Coù moät ñieàu gôïi leân cho ngöôøi ñoïc
chuùt xoùt xa cho ñaát nöôùc Vieät Nam trong hoaøn caûnh hieän taïi laø caùc
nhaân vaät thuoäc haøng chuyeân gia Ngoâ Theá Vinh xaây döïng trong taùc phaåm thì hoaëc thuoäc theá heä laõo thaønh,
hoaëc theá heä treû môùi vöôn leân, nhöng haàu heát ñeàu töø nöôùc ngoaøi ñi
vaøo queâ meï. Duø vaäy, taùc giaû cuõng ñaõ khoâng ñeå cho hoï caûm
thaáy nhö laø nhöõng ngöôøi xa laï treân queâ höông mình, baát chaáp caùc thuû
tuïc vuïn vaët, chaúng haïn nhö phaûi khai baùo vôùi coâng an ñòa phöông (chi
tieát phieàn haø naøy khoâng coù ghi trong taùc phaåm). Ñeán khi sang nöôùc khaùc tieáp xuùc vôùi
chuyeân vieân nhö Cham Sak chaúng haïn
laø chuyeân vieân ñang sanh soáng haønh ngheà taïi chính nöôùc Thaùi Lan chaùnh
goác cuûa mình, hoï phaùt bieåu moät caùch hoàn nhieân treân cô sôû laø chuyeân
gia Vieät Nam vôùi nhieät huyeát phuïc vuï moâi sinh, phuïc vuï ñaát meï Vieät
Nam cuûa hoï.
Ñöôïc trang bò voán hieåu bieát kyõ
thuaät chuyeân moân cuøng kinh nghieäm thu thaäp ôû nöôùc ngoaøi, caùc nhaân
vaät chuyeân gia Vieät Nam naøy cuõng mang theo veà nöôùc taàm nhìn bao quaùt
coù tính chieán löôïc laâu daøi vaø phöông phaùp xöû lyù baùm saùt tinh thaàn
ñoái chieáu khoa hoïc, haún nhieân phaûi khaùc vaø ñoâi khi coøn ñoái nghòch
vôùi caû caùch nhìn khoâng töï thaáy laø cuïc boä cuûa nhaân vaät Möôøi Nhe maø
Ngoâ Theá Vinh ñaõ xaây döïng phaûn aûnh moät caùch trung thöïc taøi tình maãu
hình caùn boä Coäng Saûn trung kieân coù theå tìm thaáy ôû nhieàu nôi taïi
vuøng Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long.
Ngay caùi teân Möôøi Nhe cuõng ñaõ gôïi
leân chuùt tính traøo loäng, ai cuõng töôûng raèng oâng Möôøi Nhe naøy luoân
luoân ...nhe raêng cöôøi, nhöng söï thöïc, Möôøi Nhe ñaõ ñöôïc Ngoâ Theá Vinh
moâ taû “voùc ngöôøi oám nhoû, coù nöôùc da saïm ñen hôi taùi cuûa ngöôøi
thieáu maùu kinh nieân , khuoân maët xöông xaåu veû caèn coãi vaø khaéc
khoå...” laø hình aûnh hieám hoi cuûa nhöõng ngöôøi Coäng Saûn chaân chính coøn
soùt laïi, trong chöùc vuï Huyeän UÛy Tam Noâng, ñaõ tích cöïc thöïc thi chaùnh
saùch ñoåi môùi baèng “keá hoaïch nguõ nieân töï phaùt”, naâng daân soá Huyeän
leân gaáp ñoâi, mang laïi cho ñoàng baøo moät ñôøi soáng sung tuùc trong moät
thôøi gian kyû luïc. OÂng Möôøi Nhe ñaõ cho chaët phaùt röøng traøm thaû cöûa,
ñaùnh caù khoâng phaûi chæ baèng löôùi maø caû baèng chaát noå, baét taát caû
caù toâm caùc côõ, côõ nhoû khoâng baùn thì ñeå noåi leàu beàu treân maët
nöôùc, ngöôøi daân khoâng maáy choác ñeàu khaù giaû. Nhöng haäu quaû laø, dieän
tích röøng traøm noåi tieáng phong phuù thì nay chæ coøn moät phaàn ba, caû
ngaøn con haïc quyù hieám nay chæ coøn khoaûng 500 con! Möôøi Nhe vui vaø haõnh dieän vôùi thaønh
tích vöôït böïc cuûa mình trong coâng trình ñöa Huyeän nhaø ñi leân, (taùc giaû
khoâng coù ghi khaåu hieäu “tieán nhanh tieán maïnh leân chuû nghóa xaõ hoäi”)
nhöng laøm sao ñeå ñöa vaøo ñaàu con ngöôøi caùn boä giaø nua vaø thuû cöïu
naøy khaùi nieäm vuøng ñaàm laày vaø traøm chim laø moät kho taøng phong phuù
veà sinh hoïc, laø caùi noâi cuûa chu kyø sinh saûn vaø taêng tröôûng cho
nhieàu gioáng caù vaø caùc loaøi sinh vaät khaùc? Thieáu hoïc vaø cuoàng tín vaãn coøn laø “nguyeân nhaân noãi khoå
khoâng phaûi chæ treân nhöõng con ngöôøi maø coøn vôùi ñaùm chim muoâng vaø caây
coû”, moät khía caïnh cuûa thaûm traïng cuûa doøng soâng Cöûu Long maø Ngoâ
Theá Vinh ñaõ neâu leân moät caùch voâ cuøng thaém thía cho nhöõng ai coøn coù
chuùt suy tö.
Ngöôøi ta phaùt hieän oâng Möôøi Nhe coù
moät ñöùa con trai teân Thuaän theo hoïc treân tænh ñöôïc Möôøi Nhe kín ñaùo
töï haøo, nhöng bò cho laø “chæ bieát coù saùch vôû, cuøng baøy ñaët noùi tôùi
noùi lui chuyeän taøo lao moâi sinh moâi töû.”
Qua söï baûo trôï cuûa Beù Tö, Thuaän ñöôïc Hoäi Haïc Quoác teá caáp
hoïc boång du hoïc. Theo thôøi
trang, Thuaän ñaõ choïn ñi Myõ vaø ñang
coá gaéng heát söùc mình ñeå ñaït möùc baét buoäc 550 ñieåm moân Anh vaên, cho
neân ngöôøi ta chæ troâng chôø moät
lôùp ngöôøi treû nhö Thuaän thay theá nhöõng ngöôøi nhö Möôøi Nhe ñeán tuoåi
phaûi naèm xuoáng döôùi ñaùy moà, trong töông lai theá heä treû trong vaø
ngoaøi nöôùc môùi cuøng chaân thaønh truyeàn ñaït cho nhau treân cuøng moät
baêng taàn, cuøng keát hôïp nhau xöû lyù caùc vaán ñeà moâi sinh doøng soâng
Cöûu Long maø thoâi.
Nhöng khoâng, thôøi gian chôø ñôïi aáy seõ coù theå raát xa,
vaø nhaân vaät Beù Tö duø sao cuõng chæ laø moät hö caáu mang tính lyù
töôûng; ngoaïi tröø laø trong doøng
toäc, coøn thì raát khoù maø thieát laäp quan heä gaén boù vôùi Thuaän nhö theá treân thöïc teá ñöôïc.
Ngoâ Theá Vinh ñaõ coù caùch xöû lyù
thieát thöïc vaø voâ cuøng tuyeät dieäu ñeå thay ñoåi caùch laøm ngay cuûa
Möôøi Nhe: cho moät ñoàng chí töø caáp trung öông Ñaûng kheâu gôïi laïi cho
Möôøi Nhe loøng caêm thuø, neâu lyù do maát caûnh giaùc veà an ninh quoác
phoøng – “phaù hoaïi heát röøng traøm laø phaù hoaïi chieán khu...” (trang
200).
Qua 645 trang saùch, tranh cuûa Nghieâu Ñeà, maãu bìa cuûa Khaùnh Tröôøng, Cao Xuaân Huy trình baøy noäi dung, ñöôïc minh hoaï baèng haøng loaït hình sinh ñoäng, moät soá coù giaù trò lòch söû, taùc phaåm Cöûu Long Caïn Doøng, Bieån Ñoâng Daäy Soùng” cuûa Ngoâ Theá Vinh ñaõ ñöa ngöôøi ñoïc ñi töø thöôïng nguoàn ôû Taây Taïng, vöôït qua caùc gheành thaùc vaø soùng gioù cuûa lòch söû töøng quoác gia môùi xuoáng ñeán vuøng chaâu thoå ra caùc cöûa soâng toûa nöôùc ra bieån.
Döôùi theå taøi theo moâ thöùc “döõ kieän
tieåu thuyeát” ñoäc ñaùo, duy nhöùt, cuûa baûn thaân Ngoâ Theá Vinh, taùc phaåm
quaû thaät ñaõ theå hieän moät coâng trình nghieân cöùu coâng phu theo chieàu
saâu caën keõ cuûa töøng vaán ñeà neâu leân, ñaùnh daáu moät ñænh cao trong
vaên nghieäp Ngoâ Theá Vinh. Giaù trò
caên baûn cuûa taùc phaåm laø ñaõ thaønh coâng, xuyeân qua caùc döõ kieän, cung
öùng nhöõng thoâng tin giaù trò voâ song veà quaù khöù soùng gioù cuûa töøng
khu vöïc doøng soâng Mekong chaûy qua, ñeå töø ñoù ñöa daãn ngöôøi ñoïc laøm
quen roài tieáp caän vôùi caùc vaán ñeà moâi sinh ñöôïc ñaët cho toaøn vuøng,
vaø xaây döïng moät taàm nhìn chieán löôïc bao quaùt, thoaùt khoûi nhöõng
vöùông baän cuïc boä ñòa phöông chæ bieát coù rieâng mình.
Do thaùi ñoä ngaïo maïn ñaøn anh cuûa
Trung Quoác moät maët raên ñe xaâm löôïc ôû maët Bieån Ñoâng, moät maët naém
quyeàn quaûn lyù kheùp kín, thao tuùng ôûù ñaàu nguoàn, doøng soâng Mekong ñang
thöïc söï ñoái dieän vôùi moät töông lai ñaày baát traéc do naïn xaây ñaäp
khoâng coù baøn thaûo phoái hôïp, chia xeû quyeàn lôïi hôïp lyù, caân baèng
sinh thaùi vôùi caùc nöôùc khu vöïc haï löu.
Taùc phaåm ñaõ laøm noåi baät moät soá
chuû ñieåm, ñôn giaûn hoùa moät soá hieåu bieát chuyeân saâu, ñeå xaây
döïng yù thöùc chung veà caùc tai hoïa
coù khaû naêng xaûy ñeán, cuï theå laø nguy cô doøng soâng Mekong caïn kieät,
naïn nhieãm maën ñang lan daàn vaøo noäi ñòa quoác gia ôû haï löu – laïi chính
laø Vieät Nam.
Taùc phaåm “Cöûu Long Caïn Doøng, Bieån
Ñoâng Daäy Soùng” cuûa Ngoâ Theá Vinh gioùng leân tieáng chuoâng baùo ñoäng veà
caùc nguy cô keå treân. Mong tieáng
chuoâng baùo ñoäng naøy seõ vang xa, taäp hôïp moät löïc löôïng nhaân söï ngaøy
moät ñoâng ñaûo, huy ñoäng trí tueä cuøng goùp söùc giaûi quyeát caùc vaán ñeà
moâi sinh chuû yeáu ñaõ ñöôïc neâu leân cho doøng soâng Mekong noùi chung vaø
cho phaàn haï löu, chaâu thoå soâng Cöûu Long noùi rieâng taïi Vieät Nam.
ÑOÃ
HAÛI MINH
10.17.2000