SNG MEKONG GIA CHIN TRANH TRONG KINH HONG V NIM HY VNG - Peter T. White - Bn Lc Dch ca Tm Bnh

The Mekong, River of Terror and Hope - Peter T. White - Translated by Tam Binh

  Chng ta cng Francis Garnier t Si gn ngc dng sng Mekong thi hoang d (1866) sang ti tn Vn Nam. Chng ta cng cng Thomas O' Neill xui dng sng Mekong t cao nguyn Ty Tng xung ti ng bng chu th Cu Long trong thi bnh (1993). Th gia nhng nm khi la chin tranh cuc sng ca c dn hai bn b sng Mekong y ra sao? Chng ta hy cng phng vin Peter T. White v phng vin nhip nh W.E.Garrett ti vi khc sng Mekong (1968) t vng Tam Gic Vng bin gii gia Min in Thi Lan v Lo xui dng con sng Mekong qua Cambt xung ti ng bng Cu Long ra ti bin Nam Hi. Ring khc sng pha thng ngun t quc gia Ty Tng xung Vn Nam thuc quyn kim sot ca Bc Kinh khng cho nh bo M bn mng ti. Thin k s "The Mekong River of Terror and Hope" ca Peter T. White c ng ti trn tp san National Geogaraphic s thng 12, 1968 (Vol,No.6). Cng cn lu c gi iu m ng߶i dch quan tm l "Nhng D Kin Lin Quan Ti Cc B߾c Pht Trin Ca Con Sng Mekong ", ring cch nhn v cuc chin tranh Vit nam phi c hiu l ca mt nh bo M. Bn lc dch ting Vit ca Tm Bnh.

I TM CHN CON RNG SNG.

Vic u tin l ti kho st trn bn . Tip ti i theo mt phi c qun s M bay cao ri bay thp trn khp vng, ni m m ly lau sy v cc ca sng bn ly tip xc vi bin Nam Hi. Ti c gng ht sc nhng ch tm thy tm con rng. Sao m c th nh vy c khi ng߶i Vit nam gi sng Mekong l Cu Long Giang - Sng ca chn con rng ?
Trong tr t߷ng t߷ng ca ng߶i Vit th con sng ln y trong ng bng chu th v nh mt con rng ni on cui tch ra thnh nhiu ca sng bin thnh nhiu con rng khc m ring ti ch m c c tm.

NHNG CON RNG HT NC T MA MA

Ti hi ng Tn Tht Thin, nh ng߶i tham vn lu nay v cc vn Vit nam, hin ang l B tr߷ng Thng Tin.
ng ta c߶i ni: "Thc s ch c tm nhng s 8 khng phi l mt con s hn. Phi l s 7 hoc 9 v do chng ti tm ra mt ca sng na nhng rt nh v hp ch di ngt hai chc cy s nn ti chc anh s chng thy bun khi khng tm ra nhnh sng ." D nhin l ti chng bun v cn rt nhiu iu lin quan ti con sngMekong m ng߶i ta hy vng c th tm thy c - trong mt thng, trong mt nm, trong c mt i ng߶i. Ngun n߾c t tuyt tan t 16 ngn b trn cao nguyn Ty Tng pha trn dy Himalayas. Ng߶i Ty Tng gi tn con sng l Dza-Chu c ngha l N߾c ca . Con sng xung pha nam qua nhng hm ni hoang vng ca tnh Vn Nam vi tn Ln Th߽ng giang c ngha l Con sng Cung n. V sut hn 1100 dm khc sng thng ngun ny thuc quyn thng tr ca Bc kinh v d nhin khng mun c ng߶i M dm ng ti.
Do ti gii hn cuc hnh trnh t vng tam bin Min in Thi Lo c coi nh gii hn pha bc ca vng H lu sng Mekong - Lower Mekong Basin, din tch bng 7-8 ln bang Texas v hp dn vi bt c ai.
y l khc sng Mekong 1500 dm chy hin ha trong c chiu di 2600 dm - l con sng di th 11 ca th gii nhng v lu lng n߾c th ng hng th m߶i v l con sng ln nht ng Nam . Ba phn t lu lng n߾c y l do ma ma xung vng H lu sng Mekong. Do ma ma xen ln vi ma kh nn mt ph lu chnh i chiu v chy ngc dng (con sng Tonle Sap, ghi ch ca ng߶i dch - gcnd).

Cng ni y tri qua hng ngn nm, i sng c dn v nhng cy la ca h thch nghi vi nhp iu ca con sng Mekong v hai ma ma nng. H xy dng nn n i Angkor v h cng dng nn b my qun s - chnh tr mang tn l Vit Cng. Hai n߾c Lo v Thi ni cng ngn ng, cng gi tn con sng Mekong l Mae Nam Khong, c ngha "con sng m". Ng߶i Ty ph߽ng rt ngn tn Mae Nam Khong thnh Mekong. Ng߶i Cambt hay Khmer gi tn con sng l Tonle Thom c ngha l con sng ln.

NI KINH HONG: HA TIN GIA АNG XANH.

Ch ring Thi, Lo, Cambt v Vit nam, c dn sng trong vng h lu sng Mekong ln ti 28 triu. tng sng vi m c dn vng ng Nam chu ny, c hai l do khin ti khng bao gi qun c tm quan trng ca h vt xa s s v dn s.
Th nht l cuc chin tranh. Ti thy n d di ra sao nht l Nam Vit nam, ni m nhng chic giang hm sn xanh ca Hi qun M ch to ring cho cuc chin trn cc sng rch trong ng bng chu th, vi nhng khu i bc bn nhanh chng li ha tin ca Vit cng c ch to Lin X hay Trung quc.
Nhng tri ha tin cht ng߶i y c phng ra t nhng hm b mt trong ng xanh i khi dc theo nhng con rch cht hp ti mc thuyn khng th xoay vng c. Hm tr߷ng ca i giang thuyn xung phong Flotilla ni: "C ging nh ngy xa vy, ng trn ngay trong vng t 15 ti 20 th߾c Anh, bn trc x." Thm lng hn nhng cng khng km cht chc l trn chin tranh Lo vi nhng ng߶i M a s l dn s ym tr cho my chc ngn lnh quc gia i u vi lc lng ni dy do qun Bc Vit h tr.

Ring ti Thi Lan vn l ng minh ca M, nn khng b gia tng cng vi gia tng xm nhp ca cng sn qua con sng Mekong. Ngay c vi Cambt t coi nh trung lp v t߽ng i yn tnh nhng cng khng trnh khi s xm nhp ca v kh v ni s hi do hu qu ca cuc chin tranh tm l. Tm li, c dn sng trong vng h lu sng Mekong cm thy b vy ba v cuc chin tranh m din tin ca n ra sao th li c quyt nh bi Hoa Thnh Яn, Mc T khoa hay Bc kinh - ci khi gm 1 t 170 triu ng߶i gm M Nga Hoa chim mt phn ba dn s nhn loi.

Th hai, vi hy vng v mt gii php cho ng Nam , vng H lu sng Mekong m ra ha hn c mt khng hai trong bi cnh ha bnh: l D n Pht trin sng Mekong. Mc ch l em li s thnh vng trong vng, ni m 80% dn c vn sng bng ngh nng - a s ngho kh suy dinh dng v bnh tt. l k hoch xy nhng con p dc theo cc ph lu v c trn dng chnh mnh m ca con sng Mekong. Cc p ny s to ra nhng h cha ln gi n߾c trong ma ma t thng 6 ti thng 11 v c th ngn l lt. Cc con p s cung cp n߾c trnh hn trong ma kh, t߾i cho nhng vng t hoang mnh mng v nhng vng t trng trt c th tng la trng ln 2 hay 3 v mt nm. Kim sot lu lng n߾c vo dng chnh sng Mekong c th lm ngp cc vng ghnh thc v ci thin thy l giao thng. Cc turbines trong cc p s sn xut in quanh nm thp sng cc thnh ph v cung ng in cho k ngh.
Tng kt li th li ch d tr s vt xa nhng thnh tu ca Tennessee Valley Authorities. Cha c ni no trn th gii m li c hoch nh pht trin kinh t vng mc ln lao n nh th.

CC QUC GIA HP TC Ќ CH NG DNG SNG.

D n sng Mekong c coi nh mt n lc hp tc ca cc quc gia trong khu vc H lu sng Mekong, vi hy vng gim bt th nghch do chng cht chin tranh trong qu kh. Mt nh ngoi giao u chu ni vi ti: "Hy nhn r s tht: ng߶i Lo khng a g ng߶i Thi, ng߶i Thi khng a ng߶i Cambt. Ng߶i Cambt th th ght c Thi lan ln Vit nam. Cn ng߶i Vit nam th coi th߶ng c ng߶i Cambt Thi v Lo." Tuy vy k t 1957, phi on ca 4 quc gia ny cng nhau lm vic trong y Ban sng Mekong d߾i quyn gim st ca Lin Hip quc. Dn d d n sng Mekong tr thnh hin thc. Nhm k s v khoa hc gia n t u chu, Bc M v chu. Ti nm 1961 nhm kho st ch yu l ng߶ Nht chn nhng khc sng c th xy p. Cc nh lnh o ca 24 quc gia - m ng߶i no nc nht l Tng thng M, cng ng u t khon tin cn thit ln ti nhiu t la. V ti cng ngy cng quan tm ti nhng con p. Ti thy nhng ߶ng dy in ta ra t con p c hon tt trn ph lu sng Nam Phong bc Thi dn sang Lo do ngn khon cho vay ca c. V trong nm nay, Gia N i cng s gim st cng trnh xy p trn ph lu Nam Ngum thuc Lo.
Ti theo on i thuyn my ti a im xy p Pa Mong, con p u tin s c xy trn dng chnh sng Mekong. Ti th b ߾t m, cn ma lm ߾t nhp cun s tay ghi chp v cu vn c phn no ti phi ngi xp ln . Ngi cnh ti l k s k hoch p Pa Mong tn Lyle W. Mabbott t Dubois thuc tiu bang Wyoming. Vn l nhn vin k cu ca Vn phng Khai hoang M, tng xy cc p bang Arizona v trn sng Nile Ai cp. Anh ni: "Ti gi chic v trong mt bao Plastic!"

HAI MI NM V MT T LA.

Bui sng hm t th Vn tng chng ti ln ߶ng d߾i mt bu tri xanh. Con sng Mekong trong ma ma m nhng ph sa mu nu ng nh, th mu ca c ph pha nhiu kem. By gi th ma ln trn sng, nhng ht ma nng bn ngc tr li ging nh nhng ht ngc rc vi trn mt bin cph.
y l khc sng Mekong bin gii gia Thi v Lo. Chng ti b ln b pha Thi lan, khong 15 dm pha bc Vn tng. B sng dc v trn trt. Khi chng ti leo ln dc th mt tri cng li l dng, ti cm thy sc nng v c m c th khin ti phi tan long. Chng ti dng li cao 280 b trn mt sng , mt bng hiu ghi du a im ca p Pa Mong, ni L Khoan 108. Nhng chuyn vin ng߶i Thi nng n lm vic vi chic dn khoan Thy in chy bng ng c Vokswagen n n o ly ra c nhng thi hnh tr dy ti hn 7cm. Mabbott ni: " l cc mu ph sa - siltstone, phi gi dn li ngay trong sp nng nu khng th s v ra. Chng ti s gi sang Denver phn tch. Anh khng th v n con p nu cha nm vng v a cht."
Ri ti phn a hnh. Khi nghe Mabbott cp ti cc vn th ti mi hiu ti sao d vi tin ca th gii v th con p Pa Mong cng khng th hon tt mt cch vi v. Phm cht ca s xc nh chiu cao v sc nng m con p c th chu c. Mt din tch rng ln phi c kho st tnh lng n߾c c th lu tr nhng cao khc nhau. Nhng yu t ny s qui nh hnh dng dy v sc mnh ca con p.
Mabbott v mt phc tho. "Pa Mong cao 325 b so vi lng sng s cha c 3.4 ngn t b khi n߾c - cubic feet. By gi chng ta c th nng cao ln 360 b, cho lng n߾c cha ln ti 3.7 ngn t, gp hai ln ri p Hoover ca M. Cng c th chng ta nng cao ln ti 390 b..."
Anh bit c nh vy khi no? "Chng ti ߾c chng vo nm 1969 (bi vit nm 1968 - gcnd) v c gii p vo khong nm 1971." Ri 3 nm v n, 6 ti 8 nm xy ct, thm 10 nm na tr߾c khi nh my in c th t c ton cng xut. Tng cng phi hn 20 nm! V cn mt t la, cha k ph tn v thy li.

DU KCH LO E DA M CHUYN VIN.

Mt kinh t gia ng߶i Lo cng i vi chng ti ti im khoan 108, h߾ng v pha b sng bn Lo a ra nhn xt cnh gic: "Chng ti khng dm chc v s trung thnh ca m dn chng trong vng ny. Nu cc vin chc t Vn tng ti y nh mt phi on ln, h s c tip n nh nhng khch danh d, nhng nu ch l mt ton nh th h c th b git." Khi tr li Van tng ti ni chuyn vi trung t߾ng Kouprasith Abhay ca qun i Hong gia Lo. ng ta ang chng li lc lng ni dy c tn l Pathet Lo. By gi th ng gi h l bn Lo-Vit - phin lon Lo c tng c߶ng bi lnh Bc Vit nam.
T߾ng Kouprasith ni: "Chng ti hnh qun trong ma kh khi ߶ng x cn c th i c v thi tit tt cho khng qun. Bn chng th m cc cuc tn cng trong ma ma. Cn c ca chng trn ni. ߶ng giao thng huyt mch ca chng ti l con sng Mekong." ng cn k tn nhng thnh ph khc dc theo con sng c phi tr߶ng nh Luang Prabang, Vn tng, Paksane, Thakhek, Savanakhet, Pakse. "My bay ca chng ti oanh kch d nhng bn chng xm nhp ng hn k c vi v kh nng. ng xem y."
Vn phng c trang tr vi khu sng SKZ v cao x 14.5mm chng my bay tch thu c, tt c u c ch to t Lin X.

ng T߾ng th di. "Nm 1954 ch c 6 000 lnh Bc Vit ti Lo. By gi c hn 40 000. Dn chng th chy khi vng Lo-Vit..." Dn t nn l mt trong nhng vn khn tr߽ng nht ca n߾c Lo. Mt vin chc ca c quan USAID ti Vn tng cho bit: "Chng ti hin phi nui 135 000 ng߶i. Chng ti cng cung cp cho h ht ging v nng c. Trong vng mt nm h c th ti nh c v cy la tr li."
Keo Viphakhone B tr߷ng X hi Lo ni vi ti l c th c ti 600 000 ng߶i Lo phi ri b lng mc do chin tranh. Vo khong mt phn t dn s, bao gm a s nhng ng߶i Thng dng cm vi y phc y mu sc nh cc sc tc Mo, Lisu, Kha Mou, Akha v Yao. Nhng ng߶i dn b lc ny i tm s an ton ni cc vng t dc bn b sng Mekong v cc ph lu hay trong nhng khong rng trng. Hng chc ngn ng߶i y c tip t go nhp cng bng my bay do USAID thu. Ni no my bay khng p c th cc bao go c th xung t trn khng.

DU HIM NGUY TRN TM BN А PHI HNH.

Cc phi cng vui tnh y l nhng ng߶i M dn s, h phi cp nht ha cc tm bn phi hnh ca h. Nhng vung xanh ch cc phi tr߶ng bn, l ch. Hn na phn lnh th c coi l thuc vng ch. Cn cc tam gic nh du vng b my bay oanh kch. Khong 400 dm dc bin gii pha ng Lo l vng ni non, ni cc o binh Bc Vit di chuyn xm nhp vo Nam Vit nam - mt di t rng 40 dm c nh du nh l mt vng tht nguy him: vi cao x phng khng iu khin bng radar.
Ti i v h߾ng ty-bc khong 215 dm ti mt phi tr߶ng bn nh du xanh c tn l Lima-25. y l bn Houei Sai, n v hnh chnh ca Houa Khong. T my bay nhn xung nhng cnh ng la ngp n߾c trng nh nhng tm g߽ng sng. Tip theo l nhng i cy v ni non tri di ti chn tri v trong cc thung lng l ngon ngoo nhng nhnh sng n߾c sm nu: nhnh sng Lik ri sng Mekong, ti nhnh sng Beng ri li ti con sng Mekong. Ni ny l con ߶ng mn, ni kia l chic lu tranh c qunh v mt ht gia mt bin rng xanh.
Houei Sai l mt th trn ca con sng Mekong vi hai ngn i. Mt ngn vi ngi n th Pht, ngn kia l mt bnh vin 50 gi߶ng ca t chc Thomas Dooley tr s San Francisco, ngi nh ca tnh tr߷ng v mt l-ct bng gch c t thi Php v h rt i t 1954. ߶ng bay nhn nhp vi nhng chic my bay ch tip t cho cc vng nh c xa hn v pha bc. Ni nh kho ca USAID, nhng ng߶i Lo vi o thung mang dng ch "Thm m hi, bt mu" , h ang phn pht mn, cc hp du n v c go. Cng c c la mch t M. Ht la mch c cn ra nu chn v n thay cm. Mt ng߶i phu ni, &quopt;Dn h ch n th khi no tht l i."

THI LAN CANH GI MT NN HA BNH MONG MANH.

Pha hu ngn l th trn Chiang Khong thuc tnh Chiang Rai Thi lan. Ti dng ph i qua. Gn l mt ca hng trng by xe gn my Nht v c ng c my xay la ca Tip khc. Mt gia nh Mo i b xung ph chnh. Ti theo chn h ti tn trm xng Shell ni u dc. Mt trung s cnh st Thi ang dng ng nhm xem trm cc thiu n tm d߾i sng. Anh ni: "Cp ng nhm ny th v lm." Mi s nh trong cnh thanh bnh.
Ri l ting lp bp ca chic trc thng Thi lan tun thm ngc dng sng Mekong. Trong nm qua cc ton qun Mo vi sng t ng ca Trung cng t Lo vt qua sng Mekong, nhm to mt lc lng ni dy Thi lan, tn cng cc n cnh st thuc tnh Chiang Rai. Thi lan bt u cho my bay nm bom trn cc lng Mo nm trong lnh th Thi.
Ti thu mt thuyn my vi ng߶i ti cng Thi v tnh i ngc dng sng Mekong xem ti st Trung quc c bao xa. Chng ti i qua hai b cy xanh vi ri rc nhng cn nh sn, l߾t qua nhng ng߶i dn ang nh c, cho xung d߾i nh nng, trong m s߽ng hay d߾i bu tri vn my. Ti cm thy man mc nhn nhng chm cy ang c cng li dng n߾c sng ang ln, khin cnh l phi cong rp v chm ngp trong ln n߾c nu. Cng i vi ti l ng߶i bn Thi lan tn Khamsing Srinawk. Anh l ch trang tri, vit vn v ni c ting Anh. Gc gc t ng bc Thi, gn gi vi ng߶i Lo hn l vi ng߶i Thi Bangkok - vi anh ta th c hai bn b con sng u l nh. Anh ng l con ng߶i ca nn vn minh Mekong nn anh rt thch ni v con sng y. Anh ta ni v nhng bi ht "long khong". Hai ch y c ngha theo dng sng Mekong. l nhng bi ht y tit iu vui t߽i, khi u khoan thai ri bt cht rn r v cc cp trai gi c th cng ht giao duyn rng nu ly nhau th h s hnh phc bit chng no. Khamsing ni: "Яi vi chng ti con sng Mekong l biu tng ca du lch v hnh phc." Sau ba gi chng ti gh vo khu ti nh c ca ng߶i Yao thuc Bn Nam Kueung, mua nhng tri da t߽i v bp luc d bc li rt ngon. C khong 4000 ng߶i Yao lnh nn Pathet Lo v cng sn Bc Vit v c trnh bom ca khng qun Hong gia Lo. H cng c ring mt i qun nh vi ng phc xanh v nn en. Cc tay th߽ng li ng߶i Hoa Nam Kueung th dng nga th i li bun bn qua cc vng ni non.
Chng ti i qua mt khc quanh ch S ca con sng Mekong qua nhng hn o ngp n߾c, cc vng n߾c xoy v gia ni non c xen vo nhng trng trng la. Dn c bt u tha tht. Bn t ngn pha Lo mt con voi ng phe phy i tai. Ri chng ti qua Chiang Sean, vn l kinh ca quc Thi vo th k 14.

LNH TU KIM SOT GC ИA ЅU CA MIN IN.

Sau tm gi trn sng, chng ti b vo ngi lng Ban Kwan pha bn Lo. Tri bt u sm ti, nhng cho d tri cn sng th thuyn my ca chng ti cng khng th i xa hn. Hng trm dm pha bc gn bin gii Trung hoa l vng tranh ti tranh sng kim sot bi cc lc lng tho khu v chng c chnh quyn no thm quan tm ti. Bn kia sng l lnh a ca Min kim sot bi lc lng Quc Dn ng Trung hoa, m ng߶i o thot ra khi Trung quc sau chin thng ca Mao Trch ng. V by gi h phc v cho cc lnh cha trong s c nhng tay bun bn ma ty. Trn ߶ng tr v Houei Say, chng ti dng li ni mt lng nh pha Lo c c my ca. Trn t߶ng trong ngi nh ng߶i ch lng l tm nh ca mt gia nh hnh phc vi cha m v ba a con. B v cho bit tm hnh c chp cch y 5 nm ni mt ngi lng khc tr߾c khi b Pathet Lo trn ngp. Ri sau l v ng ca hai phe Quc Dn ng bun thuc phin. C gia nh phi dng thuyn xui dng o thot vo ban m. Thuyn b ng chm v c ba a con b cht ui. B ta tip, "By gi th chng ti c thm c hai a."

NGI NGOI QUC Б V VN TNG.

Trn ߶ng tr li Vn Tng, ti dng li Luang Prabang th ph ca Hong gia Lo, nm gia vng ni non xanh um v khc quanh ca con sng Mekong. Nhng n cha lp lnh thp vng. Cung in Hong gia c mt snh ߶ng mi lt knh. Ni b sng dn nhc ang chi mt tu khc Mozart. Ban nhc Hong gia cng ang tp cc bi quc thiu ca o quc, c, Pakistan v Th Nh k. i s cc n߾c ang t v Vn tng d l c߾i ca Hong Thi t. Luang Prabang c 24 ngn dn trong khi Vn tng c ti 150 ngn. Cc cng trnh xy ct mc ln: mt trng trung hc, mt b t lnh cnh st s v c mt i chin s trn vong. ng Th tr߷ng Vn tng ghi nhn nhng nt i thay vi v khng vui g: "Nhng ng߶i u chu, M, Thi, Tu v Vit nam ngy ti mt ng." a s ng߶i M lm cho c quan USAID v sng vi gia nh h Cy S 6 - mt vng ngoi vi ߶ng s sch s ngn np, c sn chi d cu v c on H߾ng o. ng Th tr߷ng khng chng i g chuyn ny v mi th sng n, go v l߽ng pht cho lnh Hong gia u do USAID trc tip hoc gin tip cng ng. Hoa k vin tr qu na s chi tiu ca chnh ph Lo.
ng Th tr߷ng ni: "Nh ng thy thay i ln nht ni y l cuc sng bin thnh cnh tranh nh cuc chin u sinh tn." Ti hi ngc li l cnh tranh khng phi l iu tt sao. ng ta p, "Ni nh mt ng߶i Lo th iu chng tt g. Chng ti cng khng ngn c ng߶i ta ti y, nhng chng ti mun c mt i sng yn tnh hn." Mt bui sng yn tnh, ti thy mt b gi ang dng r vt c trong mt ci vng. Ti xin c coi ci g trong gi: 4 con ch, m߽i con c nh, mt con c cung m v t rau ci soong. Ti hi c b: "Th no em ng nht?" "Con ch b v c nhiu tht." Ti li xung bn v th vt c vi chic r ca c b. Sau hai ln th ti mi bt c con c nh c hn hai phn. C b c߶i ln. C ni ch mi bt u, ch mt ting na l c c th bt n cho c hai gia nh. D nhin l n vi cm. C ni, n ma kh th c b i o cua, d bt m li bo na.
Ti c mi suy ngh v mun bit l ng߶i Lo liu c hnh phc hn khng nu c cho h sng cuc i gin d bn b con sng Mekong y? Ti hi Oukeo Souvananvong l thnh vin y ban sng Mekong. Anh ni: "Dn Lo chng ti bn cht vui t߽i, khng nhiu tham vng nh cc ng. H c t nhu cu v khng c ham mun i hi thm g hn. Ngay c khi i h cng khng than van na." Ri tm trng Oukeo nh thay i t ngt. "Hnh phc ca dn chng ti l da trn s ngu dt. Tuy khng c thng k chnh xc nhng dn s Lo th ang gim dn. T vong tr em ln ti 60-70 %. ng ngh coi, c 10 a tr th c 6 hay 7 a cht. Khng c vin chc Lo no m li vui cho c vi tnh trng nh vy." Anh ta lng l ni tip: "Khng phi ch c vn thc phm m cn do qu nhiu bnh tt na. Chng ti phi thng tin mc sng ton din. Do K hoch sng Mekong quan trng bit chng no!"

АNG LA пC MA MA TI BN.

Ti li xe ti khu trang tri th nghim: D n Th im Vn tng, mt n lc song ph߽ng ca chnh ph Lo v Do Thi, nm trong k hoch hot ng ca y ban sng Mekong gip cho 250 gia nh gia tng nng xut la ng thi thay i cc tp qun c chun b cho ngy cc con p c xy ct.
Amos Ben Mayor ng߶i Do thi ch cho ti nhng ߶ng dn thy v c cc ging la mi. M߶i hai loi ging t i loan, thm cc ging Thn nng IR-5, IR-8, IR-52 t Vin La Go Quc t Phi lut tn. Vi cc loi ging y c th tng nng xut canh tc trong vng H lu sng Mekong t mc nui sng ln ti mc thng d xut cng. "Mt v ma mi nm l ch do n߾c ma ma." Ь tng thm v trong ma kh khng phi ch c thy li m cn phi mua thm phn bn. Ь thuyt phc c ng߶i nng dn, phi chng minh cho h thy cc ging la mi s tng nng xut mt cch ngon mc. V chng ti chng t iu . Ging la thng th߶ng ch em li 1300 cn Anh mt mu nay ln ti 2 tn mt v trong ma kh. Khi u th nghim trn t chng ti sau l trn rung ca h. By gi nng dn y c th trng hai v."

CANH TC KHOA HC L XC PHM THN LINH.

S tht c qu l d dng nh vy khng? Khng hn l nh vy. Ben Mayor ni anh cn phi ߽ng u vi c vn khc, l vn thn linh. "Mt nng dn cho chng ti mn t t trm bm u tin. Nhng khi my bm bt u hot ng ri ng ta khng cho chng ti x dng na. ng gii thch l t khi my bm hot ng th ng c b au m hoi. R rng l xc phm ti thn linh. Nu chng ti cn tip tc chy my bm na th ng ch c cht. V ri chng ti phi nh nh s ti cng quy theo ng l nghi xua ui ma qu v ri chng ti li c th cho chy my bm tr li. C l th thch ln nht cho Tri Th nghim Vn tng l vn tm l. Cng vn Ben Mayor gii thch tip: "Anh c th t߷ng tng l ng߶i ta thm mun ra sao khi thy ng߶i hng xm c c chic radio transistor hay mua c xe gn my nh v gt th hai? V by gi chng ti bt u th tng ln ba v." V ri to ra nhu cu c my iu ha khng kh? Trong khi my nhit in du cn Vn tng ch c cng sut 6000 kilowatts. Cc t lnh, my iu ha khng kh th߶ng xuyn b h hng v dng in qu tri st v cng ngy cng yu i. Nhng ang c ha hn v mt ngun in phong ph. Con p trn ph lu Nam Ngum ang c d tr hon tt vo nm 1971; v h cha s y n߾c nm 1972. Trong thi gian ch i, Vn tng c cung cp thm in t nh my nhit in mi ca c v c in dn t con p Nam Phong bn Thi lan. ߶ng dn in qua con sng Mekong thuc y ban sng Mekong c thit lp, trm phn phi in ang c xy ct d߾i quyn gim st ca Nht.
T Vn tng ti Cambt con sng Mekong chy xui thm 525 dm, trong c 415 dm l bin gii thin nhin gia Thi Lo - nhng khng phi l ߶ng ngn chn bn khng b hay nhng v kh c ct du trong nhng thuyn b qua li.
Trung t߾ng Javalit Tamthai, t lnh Cnh st Hng hi Thi va nhn c 13 giang thuyn tun phng vi i lin 50 ly do tin ca c quan USAID. Tng cng ng ta c 23 chic v ng ni : "Ti cn t nht l 50 chic." Nhng cho d c c trm chic i na lm sao m kim sot c hng trm thuyn b qua li ca c ng߶i Thi v Lo khi m h khng coi con sng Mekong l ߶ng bin gii?
Mt i t Thi lan ni s xm nhp cha bao gi ti t n nh vy. ng ta thuc b T lnh Hnh qun Tiu tr Cng sn, v t lo ngi cho cc phi tr߶ng Nakhon Phanom, i din vi tnh Thakhek bn Lo. T cn c Thi ny hng ngy tung i cc phi v oanh kch Bc Vit v cc phi on cp cu em v cc phi cng M b bn h c Bc Vit v Lo. c bit l bn khng b c k hoch tn cng cn c Nakhon Phanom.
Яi nghch li vi mt bi cnh bt an nh vy, cc dung c o c t hai bn b con sng Mekong vn tip tc thu thp cc d kin cho y ban sng Mekong. Ng߶i ta ly cc mu cht lng, o mc thy lu v mc ln xung cao thp ca dng sng. T Pakse, Jacques Van Remoorteer, ng߶i B a ti ti thm ton kho st trn thc Khone. Pathet Lao vn theo di chng ti v h nh ting vi Jacques qua trung gian ng߶i ph t Lo rng h s khng can thip vo cng vic ca y ban sng Mekong chng no chng ti khng yu cu s bo v ca qun i hay cnh st.

Xin bm c tip  TH TRN MC NI TNG PHT TRI DNG LI.